علت پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه

بهداشت دهان و دندان

بیش از نیم قرن است که علت پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه و راههای جلوگیری از آن شناخته شده است. پوسیدگی دندان به این دلیل است که میکروبهای موجود در دهان، مواد قندی غذا را به اسید تبدیل می کنند. اسید تولید شده سطح خارجی دندان را در خود حل کرده و حفره ای ایجاد می کند که پوسیدگی می نامیم.

عوامل مؤثر بر پوسیدگی دندان عبارتند از:

پلاک میکروبی :

پلاک میکروبی لایه نازک، بیرنگ و غیرقابل رؤیتی است که روی دندانها تشکیل می شود. این لایه نخست از بزاق و مایع ترشح شده از شیار لثه گرفته می شود که فاقد میکروب است، سپس میکروبهای خاصی به طرف سطح چسبنده آن جذب می شود.

این میکروبها تکثیر یافته، از خود موادی ترشح می کنند که اتصال آنها را به یکدیگر محکم تر می کند.
محل تجمع پلاک میکروبی، در بالای لثه یا زیر لثه (در شیار لثه) می باشد. پلاک بالای لثه، در بروز پوسیدگی دندان نقش بیشتری دارد.

مواد قندی:

به هر میزان تماس مواد قندی با میکروبها و اسید تولید شده کمتر باشد، پوسیدگی کمتر رخ میدهد، تولید اسید بعد از مصرف مواد قندی به مدت ۲۰ دقیقه ادامه دارد. اگر دفعات مصرف مواد قندی افزایش یابد، مدت تماس دندان با اسید افزایش یافته و پوسیدگی بیشتر می شود. مواد قندی چسبنده مضر تر است. زیرا دیرتر از محیط دندان شسته می شود.

راههای جلوگیری از پوسیدگی دندان عبارتند از :

روش صحیح مسواک زدن :

استفاده از مسواک حتی بدون خمیردندان، مؤثرترین روش برای حذف پلاک میکروبی است. برای مسواک زدن صحیح، ضروری است ابتدا فک را به ۱۲ ناحیه تقسیم کنیم و هر ناحیه را چداگانه مسواک بزنیم. غرغره کردن آب در دهان بعد از مصرف مواد قندی، در کاهش تماس این مواد با میکروبها مؤثر است. در حالیکه مسواک کردن دندانها، مواد قندی و میکروبها را به صورت همزمان حذف می کند.

نقش خمیردندان نیز در حذف پلاک میکروبی حائز اهمیت است :

• مسواک زدن را مطبوع تر می کند
• فلوراید موجود در خمیردندان به استحکام دندانها کمک می کند.
• خاصیت سایندگی و حذف میکروبی دارد.

افزایش استحکام دندان :

الف) تغذیه

بهترین و آسان ترین راه برای مقاوم کردن سطح دندان، این است که دندان را از محیط اسیدی تا حد امکان دور کنیم و این کار به وسیله ترکیبات فلوراید انجام می شود. تغذیه صحیح ما در دوران بارداری از جمله روشهای مقاوم کردن دندان نوزاد می باشد.
شیر، لبنیات، گوشت، سبزی، میوه، نان و غلات، ویتامین های E, D, B, A را به بدن می رسانند. در این صورت فرد از دندانهای مقاوم در طول عمرش برخوردار می گردد.

ب) بهداشت

بعد از هر بار شیر خوردن، به نوزاد مقداری آب جوشیده سرد شده بدهید، تا ذرات شیر از داخل دهان شسته شود.
هرگز برای ساکت کردن کودک از پستانک استفاده نگردد. زیرا موجب ناهنجاریهای فکی – دندانی در کودک می گردد.
خوردن غذا و نوشیدنی های سرد و گرم به دنبال هم برای دندانها مضر است.

بیماری لثه و استخوان فک :

پلاک زیر لثه ای باعث بیماریهای لثه و استخوان فک می شود. عمق شیار لثه که – در حالت سلامت حدوداً صفر تا یک میلیمتر است – زیاد شده، لبه لثه متورم می گردد. اگر بیماری به حالت خود رها شود، به تدریج عمق لثه بیشتر شده، از دندان جدا میشود، درنتیجه دندان لق شده و بیمار ممکن است چندین دندان خود را از دست بدهد و حتی بعلت کوچک شدن ارتفاع استخوان باقی مانده، فک شخص درهنگام استفاده از دندان مصنوعی نیز دچار ناراحتی شود.

علل مؤثر بر بیماری لثه :

چنانچه شیار لثه به خوبی تمیز نشود، تجمع پلاک باعث تحریک لثه شده که منجر به تغییر رنگ لثه از حالت صورتی رنگ و طبیعی خود به رنگ قرمز می گردد. در نتیجه هنگام مسواک زدن یا با کوچکترین ضربه دچار خونریزی می شود.

درمان بیماریهای لثه :

درصورتیکه آسیب به لثه سطحی باشد، با استفادۀ صحیح از نخ دندان و مسواک این التهاب برطرف می گردد. در غیر این صورت باید به پزشک مراجعه شود.
(نمای لثه سالم شبیه پوست پرتقال است که دارای فرورفتگی های ریزی است ) علاوه بر مسواک مصرف مواد غذایی متعادل بخصوص ویتامین C در سلامت لثه ها اهمیت زیادی دارد ، ویتامین C مقاومت بدن را در مقابل بیماریهای لثه زیاد می کند.

« نگهداری از دندان در طب سنتی »

در طب اسلامی ایرانی آموزه ها و دستورات خاصی است برای پیشگیری از بروز بیماریها و ناهنجاریها است که عمل کردن به آن در پیشگیری از انواع بیماریها مؤثر است.

یکی از این دستورات در زمینه بهداشت و سلامت دهان و دندان است که به صورت مختصر به آن می پردازیم.

راهکارهای درمانی جهت پوسیدگی دندان در طب سنتی :

مسواک

یکی از مهمترین و آسان ترین روشها برای پیشگیری از بروز مشکلات دهان و دندان که اسلام نیز اهمیت زیادی به آن داده است.

امام صادق (ع) فرمودند : جبرئیل همراه با مسواک، خلال و حجامت بر پیامبر (ص) نازل شده است.

گیاه مسواک :

 

یافته های جدیدی درباره خواص دارویی گیاه مسواک و مواد مؤثر اصلی آن پرداخته است. در افرادی که از چوب مسواک استفاده می کنند، نیاز به درمان بیماریهای دهان و دندان، به خصوص درمان پلاک و التهابات لثه ای کاهش می یابد. سازمان بهداشت جهانی، استفاده از چوب مسواک را به عنوان ابزاری کارآمد و موثر برای بهداشت دهان توصیه کرده است. هزینه کم و استفاده مرتب روزانه از آن به عنوان وسیله ای برای تامین بهداشت دهان در بین بیشتر کشورهای در حال توسعه مورد توجه است.

در طب سنتی، تأکید فراوان بر پیشگیری از بیماریها مطرح است، از آنجا که پیشگیری از بیماریها، بهتر از درمان است ما به معرفی مواد غذایی که کمک به بالا رفتن استحکام دندان و جلوگیری از بیماریهای دهان و دندان است می پردازیم.

مواد غذایی و گیاهانی که حاوی ویتامین های مفید برای بدن و استحکام دندان می باشد :

• گروه ویتامین C : گیاهان دارویی و دمنوش های زیادی هستند که حاوی ویتامین C می باشند از جمله : آویشن، زعفران، گیاه خرفه، رازیانه، اسفناج.
• گروه ویتامین D : نور خورشید، شیر، زرده تخم مرغ، آب پرتقال.
• گروه ویتامین B : اسفناج، مغزها و دانه ها، موز، انواع لوبیا.
• گروه ویتامین A : هویج، اسفناج، شلغم، زرده آلو، جعفری، کاهو، سبزیجات معطر خشک، کاهو.
• گروه ویتامین E : تمامی روغن های گیاهی سرشار از ویتامین E هستند، درمیان روغن های گیاهی روغن جوانه گندم، حاوی بیشترین میزان این ویتامین است.

روغن آفتابگردان، زیتون و نارگیل، زرد آلوی خشک، کیوی، فلفل دلمه ای قرمز یا سبز، کلم بروکلی.

زیبایی دندان :

 

برای داشتن دندان هایی زیبا و سالم تنها مسواک زدن، نخ دندان کشیدن به موقع و چک کردن دندانها توسط دندان پزشک کافی نیست بلکه رعایت نکات تغذیه ای خاص نیز اهمیت زیادی دارد.

غذاهای حاوی کربوهیدرات مانند : نان، برنج، ماکارونی و … که پس از جویدن بافت چسبنده ای پیدا می کنند، به راحتی بین دندانها یا زیر لثه – محل تجمع باکتریها – قرار می گیرند و سلامت و زیبایی دندان ها را تهدید می کنند و بهتر است پس از مصرف چنین غذاهایی به میزان کافی آب بنوشید. – مصرف کربوهیدارت ها در وعده های اصلی غذاهایی بسیار بهتر از مصرف خوراک های مختصر یا غذاهای سرپایی است – زیرا حجم بیشتر غذا، باعث ترشح بزاق بیشتر می گردد. به این ترتیب بزاق به دور کردن تکه های غذا کمک می کند.

چای سبز و چای سیاه هر دو حاوی پلی فنل و آنتی اکسیدان و ترکیباتی هستند که از چسبیدن پلاک های دندانی به بافت دندان ها جلوگیری می کنند و به این ترتیب از گسترش پوسیدگی دندان ها جلوگیری می نماید.

تحقیقات نشان می دهد که ۹۹ درصد از کلسیم بدن در بافت استخوان ها و دندان ها است. کلسیم موجود در محصولات لبنی باعث استحکام استخوان های فک و محکم نگه داشتن دندان ها می گردد. حداقل مقدار مورد نیاز برای خانم های زیر ۵۰ سال، هزار میلی گرم و بالای ۵۰ سال، هزار و دویست میلی گرم در روز است.

مواد معدنی : مواد معدنی بویژه فسفر در تقویت دندانها اثر نیکو دارد. مقداری از این ماده و سایر مواد معدنی در سبوس غلات وجود دارد.

بهترین غذاها برای تقویت دندان، غذاهایی هستند که اغلب بدون تغییر باید خورده شوند مانند نان کامل (سبوس نگرفته) و میوه جات با پوست.
شیر، میوه جات و نان و لبنیات و تخم مرغ منبع غنی از فسفر هستند.

خوراکی های مفید برای لثه :

(منبع : تازها)

چای سبز و چای سیاه از پیشرفت بیماری های لثه جلوگیری می نمایند. ترکیباتی در چای وجود دارد که مانع رشد باکتری های مولد بوی بد دهان بوده و نیز حاوی فلوراید است.

فلوراید موجود در برگ های چای با خیس خوردن چای درون آب نفوذ می کند و از مینای دندان در برابر پوسیدگی محافظت می نماید.

مصرف ویتامین c، مانند یک سیمان عمل می کند. یعنی باعث می شود که سلول ها به هم متصل شوند بنابراین به همان اندازه که ویتامین ث برای پوست حیاتی است برای حفظ سلامت بافت لثه ها نیز ضرورت دارد.

میوه ها و سبزیجات منبع غنی ویتامین C هستند پرتغال، لیمو، آناناس، انبه، نارنگی و … و در سبزیجات : گل کلم، آویشن، جعفری، گوجه، پیازچه، زعفران و … منابع سرشار از ویتامین C هستند.

مصرف ویتامین A :

دندانها، لثه ها و استخوانهای فک، احتیاج به ویتامین A دارند. این ویتامین برای سلامت مخاط بدن و پوست لازم است، وجود این ماده برای یاختهای “آملو بلاست” که مینای دندان را می سازد لازم است. اگر در بدن ویتامین A کاهش یابد، رشد استخوانها به تأخیر می افتد.

کمبود این ویتامین اثر فوق العاده بد روی لثه ها دارد. این ویتامین روی مخاط بدن اثر خوب دارد و لثه ها نیز از مخاط پوشیده شده است.

موادی که دارای ویتامین کافی A هستند، عبارتند از : روغن کبد ماهی که سرشار از این ویتامین است و ویتامین این ماده مستقیماً در بدن قابل جذب است و احتیاجی به تغییر در بدن ندارد.

سبزیجات محتوی کاروتن هستند که به اصطلاح علمی، پیش ویتامین A است. بدین معنی که خود کاروتن ویتامین A نیست، ولی در بدن تبدیل به ویتامین A می شود.

ویتامین های گروه ب: برای تکمیل ساختن دهان و زبان ضروری است و در سلامت دندانها نیز خیلی مؤثر است، برای رفع تورم لثه و زبان مفید است.

گروه ویتامین های B در جوانه گندم و جگر سیاه بمقدار فراوان وجود دارد.

پوسیدگی دندان و رابطه آن با ژنتیک

 

اغلب مشکلات و بیماریهایی که به آنها دچار می شویم بر اثر ژنتیک به وجود می آیند. در مشکلات دهان و دندان نیز ژن ها نقش بسیار مهمی به صورت غیرمستقیم ایفا می کنند. یکی از مهمترین مشکلات دهان و دندان مربوط به پوسیدگی دندان می باشد. البته پوسیدگی دندان به طور مستقیم به والدین مربوط نمی شود، بلکه احتمال دارد بیشتر از دیگران به آن دچار شویم.

از جمله عوامل ژنتیکی دندانها، کوچک بودن استخوان فک، کج بودن استخوان دندانها و مشکلاتی از این قبیل که در به وجود آمدن پوسیدگی دندان نقش پر رنگی دارد.

منبع ۱) تازها ۲) بهداشت دهان و دندان (اثر روی دندانها) ۳)درخت مسواک در آموزهای طب سنتی ۴)بهداشت دهان و دندان